اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی یکی از مهم ترین ابزارهای وصول مالیات در نظام مالیاتی ایران است و معرف وضعیت کسب و کار مودی می باشد. طبق قانون مالیات های مستقیم، همه صاحبان مشاغل و فعالان اقتصادی موظف اند سالانه اطلاعات مالی خود شامل درآمد، هزینه ها، سود و زیان را در قالب اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند. این مقاله مراحل، الزامات و نکات مرتبط با اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی را بررسی می کند.
اظهارنامه مالیاتی سند رسمی است که مؤدیان (اشخاص حقیقی) اطلاعات مالی خود را در آن ثبت و به سازمان امور مالیاتی ارسال می کنند. این اطلاعات شامل درآمدها، هزینه ها، سود و زیان سالانه است و مبنای محاسبه مالیات و برخورداری از معافیت های قانونی قرار می گیرد. مودیان مالیاتی می توانند با مراجعه به سامانه امور مالیاتی به نشانیmy.tax.gov.ir اقدام به تکمیل فرم های مالیاتی کنند.
سازمان امور مالیاتی اشخاص حقیقی را در سه گروه شغلی طبقه بندی می کند. هر گروه تکالیف متفاوتی در نگهداری دفاتر و تکمیل اظهارنامه دارد:
گروه اول: مودیانی که مجموع فروش کالا و خدمات سال گذشته یا ده برابر درآمد مشمول مالیات قطعی شان طبق آخرین برگ مالیات قطعی بیش از سی میلیارد ریال باشد، در گروه اول قرار می گیرند. علاوه بر این، برخی مشاغل خاص بدون توجه به میزان فعالیت، همواره در گروه اول جای می گیرند، از جمله: صاحبان بیمارستان ها و زایشگاه ها، کلینیک های تخصصی، بهره برداران معادن، کارخانه ها و واحدهای تولیدی و ...
گروه دوم: مودیانی که مجموع فروش کالا و خدمات سال گذشته یا ده برابر درآمد مشمول مالیات قطعی شان (قبل از کسر معافیت) طبق آخرین برگ مالیات قطعی بین ده میلیارد تا سی میلیارد ریال باشد، در گروه دوم قرار می گیرند. برگ مالیات قطعی برای این افراد تا پایان دی ماه سال قبل از شروع سال مالیاتی ابلاغ می شود.
گروه سوم: کسانی که در گروه های اول و دوم جای نمی گیرند، در گروه سوم قرار دارند. این گروه شامل کسب و کارهای کوچک است. تفاوت اصلی بین این سه گروه در میزان تعهدات مربوط به نگهداری دفاتر و ارائه صورت حساب هاست، به ویژه مودیان گروه اول که تکالیف گسترده تری دارند.
اگر جزو دسته سوم هستید و باید صورتحساب ارسال کنید می توانید از نرم افزار مالیتور برای ارسال صورتحساب های خود استفاده کنید.
این دسته بندی عددی باعث می شود مؤدیان به راحتی متوجه شوند در کدام گروه قرار می گیرند و چه تکالیفی دارند.
ثبت نام و امکانات سامانه الکترونیکی سازمان امور مالیاتی
تمامی اشخاص حقیقی باید در سامانه رسمی سازمان امور مالیاتی ثبت نام کنند. پس از ثبت نام، فرم های الکترونیکی اظهارنامه در دسترس قرار می گیرد.
ماده 100 قانون مالیات های مستقیم با هدف حمایت از کسب وکارهای کوچک و رونق بخشیدن به آن ها تدوین شده است. بر اساس این ماده، در صورتی که درآمد حاصل از فروش یا ارائه کالا و خدمات یک واحد اقتصادی در طول یک سال مالی کمتر از سقف تعیین شده باشد، صاحبان آن کسب و کار می توانند از مزایای ماده 100 مالیاتی بهره مند شوند.
مؤدیانی که درآمد سالانه آن ها کمتر از سقف اعلام شده توسط سازمان امور مالیاتی باشد، می توانند بدون ارائه کامل اسناد مالی، مالیات خود را به صورت مقطوع پرداخت کنند. این تبصره به ویژه برای واحدهای کوچک مزیت دارد و فرآیند ساده تری برای پرداخت مالیات فراهم می کند.
مهم ترین مزایای بهره مندی از تبصره ماده 100 عبارت اند از:
معافیت از مراجعه اداری:
مؤدیان نیازی به حضور مکرر در ادارات مالیاتی و ورود به فرآیند تشخیص و رسیدگی ندارند
محاسبه خودکار هزینه اجاره:
هزینه اجاره به طور خودکار در محاسبات سیستمی لحاظ می شود.
عدم الزام به نگهداری اسناد و مدارک:
مؤدیان نیازی به جمع آوری و نگهداری گسترده اسناد مالی ندارند
امکان تقسیط مالیات:
پرداخت مالیات می تواند در بازه های زمانی طولانی تر و با انعطاف بیشتری انجام شود
سادگی تکمیل اظهارنامه:
نیازی به تکمیل جداول درآمد و هزینه و ارائه جزئیات دقیق نیست، و تسلیم اظهارنامه به شکلی ساده تر صورت می گیرد.
مطابق قانون بودجه سال 1404، به منظور تسریع و تسهیل فرآیند رسیدگی به پرونده های مالیاتی، سازمان امور مالیاتی کشور می تواند به مؤدیان مشمول تبصره ماده 100 اجازه دهد تا از برخی تکالیف قانونی مانند نگهداری اسناد و مدارک و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به عملکرد سال 1403 معاف شوند. سقف این معافیت به حداکثر 150 برابر معافیت تعیین شده در ماده 84 قانون مالیات های مستقیم افزایش یافته است.
سقف درآمد سال 1403: 21,600,000,000 ریال
یعنی مشاغلی که در سال 1403 تا سقف 21.600.000.000 تومان درآمد داشته اند مجاز به استفاده از فرم تبصره ماده 100 به جای اظهارنامه مالیاتی خواهند بود.
سازمان امور مالیاتی برای محاسبه مالیات مؤدیان، فرمول های مشخصی ارائه می دهد:
فروش کل - هزینه های قابل قبول مالیاتی = درآمد خالص
سپس درآمد مشمول مالیات با نرخ های مندرج در ماده 131 محاسبه می شود.
نکته: ماده 131 قانون مالیات های مستقیم یکی از اصلی ترین و مهم ترین مواد قانون مالیات های مستقیم می باشد که باید حتما نحوه محاسبات این ماده را درنظر گرفت. ماده 131 قانون مالیات به روش پلکانی و طبقه بندی نسبت به درآمد فرد مشخص می شود اما نرخ مالیات برای اشخاص حقوقی به روش ثابت است. این محاسبات، پایه مالیات نهایی و مبلغ قابل پرداخت را مشخص می کنند.
نرخ ماده 131 قانون مالیات براساس اصلاحیه جدید
تبصره ماده 131: هرگاه درآمد ابرازی مشمول مالیات مؤدی در سال جاری نسبت به درآمد ابرازی سال گذشته دست کم ده درصد افزایش داشته باشد، به ازای هر ده درصد افزایش، یک واحد درصد (حداکثر تا پنج واحد درصد) از نرخ های مالیاتی مقرر کاسته می شود. بهره مندی از این تخفیف منوط به تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم به موقع اظهارنامه مالیاتی در مهلت اعلام شده توسط سازمان امور مالیاتی است.
در صورتیکه این شروط برای مودی برقرار باشد می تواند از تخفیف در نرخ تبصره ماده (131) بهره مند شود.
مودیان مشمول تنها موظف به ثبت اطلاعات مالی مانند سود و زیان و ترازنامه در اظهارنامه عملکرد هستند. سایر داده ها به صورت خودکار از سامانه های سازمان امور مالیاتی تکمیل می شوند، از جمله:
سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: اطلاعات مربوط به دفاتر قانونی و دفتر پلمب
سامانه گمرک: اطلاعات صادرات و واردات
اظهارنامه عملکرد سال قبل: اطلاعات مالی مرتبط با سال گذشته
لازم است در صورت تغییر اطلاعات هویتی یا مشخصات کسب وکار مانند آدرس یا نوع فعالیت، پیش از ارسال، اصلاحات لازم انجام شود. همچنین ارسال اظهارنامه باید پیش از پایان مهلت قانونی صورت گیرد تا مطابق مقررات قانون مالیات های مستقیم باشد.
مهلت قانونی ارسال اظهارنامه اشخاص حقیقی معمولاً تا پایان خرداد سال بعد است. در برخی سال ها، این مهلت بنا به شرایط توسط سازمان امور مالیاتی تمدید می شود. به عنوان مثال: برای عملکرد سال 1403، مهلت تا پایان شهریورماه تمدید شد.
رعایت مهلت ارسال، جلوگیری از جرایم و بهره مندی از معافیت ها را تضمین می کند.
جریمه ماده 192 قانون مالیات های مستقیم برای عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر
جریمه دیرکرد به صورت درصدی از مالیات قابل پرداخت به ازای هر ماه تأخیر
محدودیت در اصلاح اطلاعات پس از تأیید نهایی
عدم رعایت مهلت و ارائه ناقص اطلاعات، منجر به محرومیت از معافیت ها و تشدید نرخ مالیات می شود.
استفاده از نرخ های مقطوع مالیاتی برای مشاغل کوچک
بهره مندی از معافیت های ماده 101 قانون مالیات های مستقیم
امکان تقسیط مالیات پرداختی در شرایط خاص
استفاده از مشاوران مالیاتی و گزارش های دریافتی از نرم افزارهای حسابداری برای تکمیل دقیق اظهارنامه
